Chống hàng giả không chỉ theo chiến dịch

Từ thời trang cao cấp, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, dược phẩm đến những sản phẩm tiêu dùng thiết yếu như nước giặt, dầu ăn, nước mắm… đều bị làm giả.

Điều đáng nói, không ít đường dây sản xuất, phân phối hàng giả tồn tại một cách công khai trong thời gian dài mà không bị xử lý triệt để. Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, trong năm 2024 lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện, xử lý 47.135 vụ buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại. Không chỉ các chợ truyền thống, khu vực biên giới mà ngay cả trên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội cũng trở thành nơi công khai bán các sản phẩm giả mạo, gây hoang mang và làm tổn hại đến quyền lợi người tiêu dùng.

Một trong những nguyên nhân khiến hàng giả “sống khỏe” là cách thức chống hàng giả ở ta vẫn mang tính phong trào. Hầu hết các đợt truy quét, kiểm tra chỉ rầm rộ trong một vài tháng cao điểm, thường là dịp lễ, Tết, sau đó lại lắng xuống. Điều này tạo ra một khoảng trống trong thực thi pháp luật, khiến các đối tượng có điều kiện tái vi phạm. Hơn thế, việc phối hợp giữa các lực lượng chức năng còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến tình trạng “giẫm chân nhau”, hoặc để lọt những đầu mối quan trọng trong chuỗi sản xuất, phân phối hàng giả. Trong khi đó, chế tài xử lý vi phạm nhiều khi chưa đủ sức răn đe.

Theo phân tích của các chuyên gia, điểm yếu của công tác chống hàng giả hiện nay không chỉ nằm ở khâu xử lý, mà còn là việc thiếu vắng một hệ sinh thái phòng, chống bền vững, trong đó công nghệ cần được sử dụng như một công cụ then chốt. Để đấu tranh hiệu quả với hàng giả, không thể chỉ trông chờ vào các đợt ra quân truy quét ngắn hạn. Một chiến lược lâu dài cần được xây dựng trên nền tảng của công nghệ, dữ liệu và sự tham gia đồng bộ của toàn xã hội. Trong đó, các DN cần tiên phong ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, tem điện tử, mã QR, Blockchain (công nghệ chuỗi khối)… để minh bạch chuỗi cung ứng và dễ dàng kiểm tra tính xác thực của sản phẩm; IoT (Internet vạn vật) vào quản lý chất lượng sản phẩm, máy móc, thiết bị và môi trường sản xuất), AI (trí tuệ nhân tạo) để tối ưu hóa quy trình, nhân sự, dự báo năng suất và chất lượng và công nghệ…

Về phía cơ quan quản lý, cần xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung liên ngành về hàng hóa và đơn vị sản xuất, đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trong giám sát thị trường. Mặt khác, cần bổ sung các quy định pháp luật nhằm siết chặt chế tài xử phạt và tăng cường trách nhiệm của DN, nhà phân phối. Cần khuyến khích người tiêu dùng tham gia tố giác hàng giả qua các kênh phản ánh chính thống.

Hàng giả không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, làm xói mòn niềm tin xã hội và kìm hãm sự phát triển của nền sản xuất chính danh. Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh, thương mại điện tử nở rộ, nếu không có giải pháp căn cơ, rất khó để chặn đứng “virus hàng giả” đang lây lan chóng mặt. Chỉ khi nào có một hệ sinh thái minh bạch, có sự phối hợp nhịp nhàng giữa công nghệ, pháp luật và trách nhiệm xã hội, thì hàng giả mới không còn “đất sống”.