50 năm tham dự Olympic Toán quốc tế (IMO): nâng cao vị thế Việt Nam

Những dấu ấn tự hào

Nhân dịp 50 năm Việt Nam tham dự kỳ thi Olympic toán học quốc tế - IMO (1974 - 2024), ngày 10/8, Viện Nghiên cứu cao cấp về toán phối hợp cùng Hội Toán học Việt Nam tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm nhằm tổng kết, đánh giá việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng tài năng toán học trẻ trong thời gian qua và định hướng phát triển cho tương lai.

Theo Bộ GD&ĐT, kể từ lần đầu tiên tham dự (năm 1974) đến nay, đội tuyển Việt Nam có 289 lượt học sinh tham dự Olympic Toán học quốc tế (IMO) và đã đạt được 69 Huy chương Vàng, 118 Huy chương Bạc, 84 Huy chương Đồng, 3 Bằng khen. Nhiều các cựu học sinh IMO sau này đã trưởng thành, là các nhà giáo, nhà khoa học lớn cả trong và ngoài nước, có ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển của nền tảng tri thức nhân loại nói chung và con người Việt Nam nói riêng.

Trong 50 năm tham dự IMO, có 10 học sinh Việt Nam xuất sắc đạt số điểm tuyệt đối, 10 học sinh đạt 2 Huy chương Vàng. GS Ngô Bảo Châu là một trong số 10 học sinh Việt Nam tính đến thời điểm này 2 lần đoạt Huy chương Vàng (tại IMO 1988 và IMO 1989). Hiện ông là Giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu cao cấp về toán và giáo sư tại ĐH Chicago, Mỹ. Ông là người Việt Nam đầu tiên và duy nhất tính đến nay đạt được giải thưởng Fields.

Về các nhà trường đóng góp nhiều thí sinh đi thi và đạt giải phải kể đến Trường THPT chuyên Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội. Từ năm 1974 đến nay, trường đạt 82 Huy chương IMO; gồm: 32 Huy chương Vàng, 32 Huy chương Bạc, 18 Huy chương Đồng.Tổng kết 10 năm Việt Nam dự IMO, GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho biết: Xếp hạng toàn thời gian, trong gần 50 lần tham IMO, Việt Nam giành 69 Huy chương Vàng (trung bình 1,44 Huy chương Vàng/năm), đứng vị trí thứ 8. Nếu xếp hạng theo giai đoạn 2013 - 2024, Việt Nam giành 23 Huy chương Vàng (trung bình 1,92 huy chương Vàng/năm), đứng vị trí thứ 5.

Thúc đẩy công tác dạy và học toán 

Để đạt được thành tích xuất sắc đó, ban tổ chức cho rằng bên cạnh sự thông minh, chăm chỉ, nỗ lực của các học sinh còn nhờ sự dạy bảo, chăm sóc của các thầy cô giáo, cha mẹ học sinh; sự quan tâm, tạo điều kiện của các nhà quản lý và đặc biệt là chính sách của Nhà nước và trực tiếp là của Bộ GD&ĐT.

Trong đó, khâu tuyển chọn đội tuyển IMO có ý nghĩa quyết định đến thành tích của đội tuyển trên trường quốc tế. Các năm qua, công tác tuyển chọn được đánh giá là khách quan, bảo đảm đúng Quy chế thi được quy định trong các Thông tư. Tuy nhiên, khâu này vẫn cần làm tốt hơn nữa, sao cho đội tuyển phải là tập hợp của 6 thành viên ưu tú nhất về toán học của học sinh THPT Việt Nam.

Để làm được điều này, tổ chức kỳ thi chọn đội tuyển quốc gia dự thi Olympic cần tiếp cận dần với nội dung và hình thức thi của khu vực và quốc tế. Cùng với đó, đổi mới, tăng cường huy động cán bộ, giáo viên giỏi toàn quốc giới thiệu để phục vụ cho việc ra đề thi nhằm nâng cao chất lượng đề thi; thực hiện đồng bộ các giải pháp coi thi, chấm thi các vòng thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia bảo đảm khách quan, trung thực, đánh giá đúng trình độ học sinh. Đồng thời, lựa chọn và phát huy tốt hơn nữa vai trò của cơ sở chủ trì tập huấn, năng lực và vai trò của các thầy cô dẫn đoàn bởi đây là khâu cuối cùng quan trọng trong sân chơi thi đấu thành tích cao.

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn bày tỏ niềm tự hào về thành tích Việt Nam đạt được trong 50 năm tham dự IMO, cũng như phong trào học tập toán ở trong nước; tự hào về thành công của các nhà toán học, các nhà khoa học có sử dụng toán của đất nước…

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, Bộ GD&ĐT luôn đề cao vai trò môn toán từ phổ thông đến đào tạo đại học, sau đại học, trong nghiên cứu; nhất là trong giai đoạn phát triển khoa học công nghệ như hiện nay.

Để duy trì, nâng cao thành tích của đội tuyển toán Việt Nam; thúc đẩy dạy học toán, tăng hứng thú và học toán hiệu quả, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng, phải làm tốt hơn việc dạy và học toán ở phổ thông và nghiên cứu toán tốt hơn ở đại học; làm sao để toán học không những chiếm nhiều hơn trong chương trình đào tạo mà dạy - học toán phải tạo hứng thú cho người học.

Nhìn lại chặng đường 50 năm Việt Nam tham dự IMO, GS Ngô Bảo Châu khẳng định: kỳ thi toán quốc tế IMO vẫn là một sân chơi của môn “thể thao trí tuệ” và phần nào là một thước đo để đánh giá năng lực phát triển giáo dục toán học của một quốc gia. Ông cũng bày tỏ sự vui mừng về những thành quả IMO Việt Nam đã đạt được, đặc biệt là sự đoàn kết, gắn bó giữa cộng đồng toán học Việt Nam trong và ngoài nước; về sự quan tâm của Chính phủ, và toán học vẫn là một trong những môn học được học sinh, sinh viên yêu thích.

Theo GS Ngô Bảo Châu, trong thời đại bùng nổ thông tin, trí tuệ nhân tạo, công tác dạy và học toán cần trở về với những nền tảng cơ bản thay vì nhồi nhét nhiều kiến thức mới. Có như vậy, toán học nói riêng và các môn học cơ bản nói chung mới trở thành lựa chọn tự nguyện của người trẻ.